Çocuklarda Temel Duygusal İhtiyaçlar Nelerdir?

Çocukların ebeveynleri tarafından karşılanması gereken, beş temel duygusal ihtiyacı bulunur.

• Bunlardan ilki, güvenli ve istikrarlı bağlanma ihtiyacıdır. Bu ihtiyaç, bebeklikten itibaren çocukların bakım vereninden almayı istediği temel, sevgi, ilgi, şefkat, kabul edilme, rehberlik ve yönlendirilme ihtiyaçlarını kapsamaktadır. Bu ihtiyaçları karşılanmadığında yani çocuk ebeveynlerinden yeteri kadar ilgi ve şefkat görmüyorsa, almak istediği sevgi için koşullarla veya standartlarla karşılaşıyor ve kendisini gerçek anlamda seviliyorum/anlaşılıyorum hissetmiyorsa, gerekli yerlerde bir ebeveynin yönlendiriciliğine ve rehberliğine ulaşamıyorsa, ilgili alanlarda şemalar oluşturmaya başlar ve bu eksikliği küçüklük yaşantısı içinde işlevsel hale getirmeye çalışır. (ayrıca bknz. Güvenli bağlanma)

• Bir diğeri özerklik ihtiyacıdır. Bu ihtiyaç çocukların kendi başlarına karar verebilmelerini sağlayan, güvende olduklarını ve güven alanını koruyabileceklerine inanmalarını sağlayan bireyselleşme ve ayrışma davranışlarını oluşturan alandır. Bu ihtiyaç güvenli ve istikrarlı bağlanma ihtiyacında temel olan eksiklikten çok, ebeveynlerin aşırı ihtiyaç karşılamasından doğar. Yani yelpazenin öbür ucunda yer alan ebeveynlik tutumlarını kapsar.

• Üçüncü temel ihtiyaç kendiliğindenlik ve oyun ihtiyacıdır. Bu alanda çocuğun duygularını ifade etmesi halinde katı ve sert tavırlar sergilenmektedir. Genel olarak seçimleri ve tercihleri üzerinde aşırı denetim uygulanan ve her an herşeyin kötüye gidebileceğine dair inançlar geliştirmesine sebep olan uzak ilişkili aile yapılarından beslenen yoksunluklar bu alnda yer alır. Hep tetikte olma ihtiyacı ve duyguları bastırma gerekliliği yaratan çevrelerde büyüyen çocuklarda yine bu eksiklikleri işlevsel kılmak için farklı şemalar oluşturulur. Mükemmelliyetçi ve aşırı talepkar ebeveynlik modelleri bu çevreyi oluşturmaktadır.

• Dördüncü temel ihtiyaç ise duyguları ve ihtiyaçları ifade edebilme özgürlüğü ihtiyacıdır. Çocuklar doğal olarak ortaya çıkan negatif duygulanımlarının ebeveynleri tarafından kabul edilmediğini farkettiklerinde, bu duyguları bastırma eğiliminde olurlar. Ve buna bağlı olarak başkalarının duygu ve ihtiyaçlarının, kendi ihtiyaçlarının önüne yerleştirdikleri şemalar oluşturmaya başlarlar. Koşullu sevgi veren ebeveyn yapılarını içermektedir. (ayrıca bknz. Çocuklarda duygusal gelişim)

• Son temel ihtiyaç ise gerçekçi sınırlar ve öz denetim ihtiyacıdır. Bu alanda çocuğun sevgi ve ilgi almasında azlık yerine aşırılık vardır. Sınırlar ve sorumluluk alanları olmadan büyütülen aşırı gevşek, kuralsız ailelerde büyüyen bu çocuklar, ihtiyaçlarının karşılanmasını bir zorunluluk olarak görmeye başlarlar. Bu zorunluluk onların kişiler arası ilişkilerinde ki taleplerinin gerçekçi sınırlarda olmamasına, dürtü ve isteklerini kontrol etmekte zorlanmalarına ve sorumluluk duygusu kazanamamalarına neden olmaktadır.

Bu beş temel ihtiyacın karşılanmadığı durumlarda her bir alana özgü farklı şemalar oluşmaktadır. Bu şemaların özelliklerini ve çocukların yetişkinlik yaşantılarını nasıl etkilediğini bir sonraki yazıda bulabilirsiniz.

Şema ne demek? Şemaların oluşumunda hangi faktörler etkilidir?

Ebeveynlik tutumları nelerdir?

Ebeveynlik tutumları ile temel ihtiyaçlar örtüşmediğinde çocuklar nasıl etkileniyor?

 Instagramdan takip etmek için; @uzm.psk.sinemcakir